Trí tuệ nhân tạo (AI) đã và đang tiến hành một cuộc cách mạng thay đổi hoàn toàn cuộc sống của con người với năng lực "vô biên" của nó. Tuy nhiên, không ít chuyên gia cho rằng, bên cạnh các ứng dụng thiết thực và những nghiên cứu hữu ích, nhân loại cũng cần sớm đặt ra những câu hỏi lớn xung quanh AI và việc sử dụng nó. 

Bài viết được đăng tải trên Techcrunch là một trong số các ý kiến như vậy, với quan điểm từ nhà toán học Stephen Wolfram. Mời độc giả cùng tham khảo và suy ngẫm! (Tòa soạn lược dịch và đặt các tiêu đề phụ) 

Stephen Wolfram là ai? 

Nhà toán học (đồng thời là một nhà khoa học) Stephen Wolfram được coi là một thần đồng, ông xuất bản bài báo khoa học đầu tiên của mình khi mới 15 tuổi và tốt nghiệp Caltech với bằng tiến sĩ khi mới 20 tuổi. Ông có nhiều công trình ấn tượng trong các lĩnh vực khoa học, toán học và điện toán. Ông đã phát triển Mathematica, Wolfram Alpha và Wolfram Language, một ngôn ngữ lập trình tính toán mạnh mẽ.

Bên cạnh đó, Stephen Wolfram là con của một giáo sư triết học tại Đại học Oxford. Vì vậy, suốt thời trẻ, ông không muốn dính dáng gì đến chủ đề này. Nhưng dường như một Wolfram lớn tuổi hơn và khôn ngoan hơn thấy giá trị của việc suy nghĩ sâu sắc về mọi thứ. Giờ đây, ông muốn mang sự nghiêm túc, khắt khe của triết học vào nghiên cứu AI để giúp chúng ta hiểu rõ hơn về các vấn đề mà chúng ta gặp phải khi AI trở nên có khả năng hơn.

Wolfram chia sẻ với TechCrunch: "Cùng với khoa học cơ bản, công việc của tôi là xây dựng ngôn ngữ tính toán Wolfram nhằm tìm ra cách diễn đạt mọi thứ bằng máy tính một cách hữu ích cho cả con người và máy tính".

Tư duy một cách triết học về AI 

Khi các nhà phát triển AI và những người khác bắt đầu suy nghĩ sâu sắc hơn về cách máy tính và con người kết nối với nhau, Wolfram cho rằng điều này đang trở thành một "bài tập triết học", bao gồm suy nghĩ theo nghĩa thuần túy về những tác động mà loại công nghệ này có thể có đối với nhân loại. Mối liên hệ đó có liên quan đến triết học cổ điển.

Ông cho biết: "Câu hỏi là bạn nghĩ gì - với tư cách một câu hỏi thường gặp trong triết học truyền thống hơn là trong ngành STEM truyền thống".

Ví dụ, khi bạn bắt đầu nói về cách thiết lập các ranh giới cho AI, về cơ bản đây là những câu hỏi triết học.

“Đôi khi trong ngành công nghệ, khi mọi người nói về cách chúng ta nên thiết lập thứ này hay thứ kia với AI, một số người có thể nói, 'Được rồi, hãy để AI làm điều đúng đắn.' Và điều đó dẫn đến, 'Ồ, điều đúng đắn là gì?'”

Trong bối cảnh ấy, việc xác định các lựa chọn đạo đức là một bài tập triết học.

Ông cho biết ông đã có "những cuộc thảo luận kinh hoàng" với các công ty đang đưa AI ra thế giới nhưng không hề nghĩ đến điều này.

"Cuộc thảo luận theo kiểu Socratic về cách tư duy cho những vấn đề như thế này, bạn sẽ bị sốc trước mức độ mà mọi người "lơ mơ" về nó. Tôi đang không biết làm thế nào để giải quyết những vấn đề này. Đó là thách thức, nhưng đó là nơi mà những câu hỏi triết học như thế này, tôi nghĩ, có tầm quan trọng hiện tại."

Ông cho biết các nhà khoa học nói chung gặp khó khăn khi tư duy mọi thứ theo các thuật ngữ triết học.

Những câu hỏi lớn xung quanh AI

Nếu công việc chính của triết học là trả lời những câu hỏi lớn về sự tồn tại, Wolfram cho rằng chúng ta đang bước vào thời kỳ hoàng kim của triết học do ảnh hưởng ngày càng tăng của AI và tất cả những câu hỏi mà nó đặt ra. Theo quan điểm của ông, những câu hỏi lớn xung quanh AI thực sự mang cốt lõi của những câu hỏi triết học truyền thống.

"Tôi thấy rằng các nhóm triết gia mà tôi trò chuyện nhanh nhạy hơn nhiều khi họ suy nghĩ theo hình mẫu về nhiều loại vấn đề khác nhau", ông nói. 

Một trong những cuộc gặp gỡ như vậy của Wolfram là với một nhóm sinh viên triết học thạc sĩ tại Cao đẳng Ralston ở Savannah, Georgia. Wolfram đã nói chuyện với các sinh viên ở đó về sự xung đột trong tương lai giữa nghệ thuật và triết học với công nghệ. Trên thực tế, Wolfram cho biết ông đã đọc lại "Cộng hòa" của Plato vì ông muốn quay trở lại với nguồn gốc của triết học phương Tây trong suy nghĩ của chính mình.

“Và câu hỏi này về 'nếu AI điều hành thế giới, chúng ta muốn chúng làm điều đó như thế nào? Chúng ta nghĩ về quá trình đó như thế nào? Loại hiện đại hóa triết học chính trị nào trong thời đại AI?' Những điều như thế này, điều này quay trở lại với những câu hỏi nền tảng mà Plato đã nói đến”, ông nói với sinh viên.

Rumi Allbert - một sinh viên chuyên về lĩnh vực khoa học dữ liệu và đang tham gia Trường hè Wolfram - nhận xét: "Vô cùng thú vị khi một người như Tiến sĩ Wolfram lại quan tâm đến triết học như vậy, và tôi nghĩ điều đó nói lên tầm quan trọng của triết học và cách tiếp cận nhân văn đối với cuộc sống. Bởi vì đối với tôi, ông ấy đã phát triển rất nhiều trong lĩnh vực của mình, [nó đã phát triển] thành một câu hỏi triết học hơn".

Việc Wolfram - người đã tham gia vào tuyến đầu của khoa học máy tính trong nửa thế kỷ - nhìn thấy mối liên hệ giữa triết học và công nghệ, có thể là một tín hiệu cho thấy đã đến lúc bắt đầu giải quyết những câu hỏi này xung quanh việc sử dụng AI theo cách rộng hơn nhiều so với chỉ là một bài toán đơn thuần. Và có lẽ đưa các nhà triết học vào cuộc thảo luận này là vô cùng hữu ích!